Zakażenia przenoszone drogą płciową (STIs) są istotnym problemem zdrowotnym, należą do najczęściej występujących chorób zakaźnych. Wywołują je drobnoustroje – bakterie, wirusy, pierwotniaki, grzyby, pasożyty skóry i przewodu pokarmowego. Część z nich wywołuje zakażenia miejscowe, ograniczone do narządów płciowych lub skóry, inne mogą powodować zakażenia uogólnione. Niektóre przenoszą się wyłącznie w czasie stosunków płciowych, podczas gdy dla innych kontakty seksualne są tylko jedną z form transmisji. Współistnienie STIs i zakażenia HIV może znacząco wpływać na przebieg chorób, ich diagnostykę oraz leczenie, co stanowi wyzwanie dla lekarzy i pacjentów.
W tym artykule omówimy najczęstsze infekcje przenoszone drogą płciową, tj.:
Syfilis i HIV: czy HIV ma wpływ na przebieg kiły?
Jednym z zakażeń przenoszonych drogą płciową, który wykazuje znaczące różnice w przebiegu u osób zakażonych HIV, jest kiła (syfilis). U osób z HIV miana serologicznych odczynów kiłowych mogą być nieadekwatne do okresu zakażenia krętkiem bladym (Treponema pallidum). Może to prowadzić do jednoczesnego występowania objawów kiły pierwszego i drugiego okresu oraz wcześniejszego zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i narządu wzroku. Odczyny serologiczne mogą być zarówno bardzo wysokie, jak i ujemne, co dodatkowo komplikuje diagnostykę.
Aktualne zalecenia dotyczące leczenia kiły u osób zakażonych HIV obejmują stosowanie benzylopenicyliny benzatynowej lub penicyliny benzylowej we wszystkich postaciach kiły. W przypadku alergii na penicylinę zaleca się odczulanie, zanim rozważy się inne opcje terapeutyczne. Kontrola serologiczna powinna odbywać się regularnie, a schemat monitorowania obejmuje ocenę odczynów niekrętkowych (VDRL/RPR) po 1 miesiącu, 3 miesiącach, a następnie co 6 miesięcy, aż do uzyskania stabilizacji miana lub jego ujemnego wyniku.
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) i HIV: podwyższone ryzyko nowotworów
Osoby żyjące z HIV są również narażone na infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak kłykciny kończyste oraz zmiany dysplastyczne prowadzące do raka odbytu lub szyjki macicy.
Kobiety zakażone HIV kilkukrotnie częściej zapadają na raka szyjki macicy na podłożu HPV. W grupie mężczyzn mających seks z mężczyznami (MSM) żyjących z HIV, ryzyko wystąpienia raka odbytu jest szczególnie wysokie i wzrasta z wiekiem, osiągając wartość około 110 przypadków na 100 000 osób rocznie u MSM powyżej 60. roku życia.
W przypadku osób zakażonych HIV i HPV rzadko dochodzi do spontanicznej eliminacji wirusa. Profilaktyka infekcji HPV obejmuje szczepienia, które są jedyną skuteczną metodą zabezpieczenia przed zakażeniem. Ponadto, osoby z grupy ryzyka powinny regularnie przechodzić badania cytologiczne odbytu oraz, w przypadku wykrycia zmian dysplastycznych, badania anoskopowe wysokiej rozdzielczości (HRA). W Polsce nadal brakuje specjalistycznych ośrodków zajmujących się diagnostyką cytologiczną AIN [1] oraz raka odbytu, co stanowi poważny problem w kontekście prewencji nowotworów HPV-zależnych u osób zakażonych HIV.
[1] AIN - śródnabłonkowa neoplazja odbytu to stan przedrakowy - wzrost nieprawidłowych komórek w odbycie lub kanale odbytu; nieleczony AIN może transformować w nowotwór.
Rzeżączka, Chlamydia i inne STIs u osób z HIV
Osoby żyjące z HIV są również bardziej narażone na zakażenia takimi patogenami, jak:
Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka),
Chlamydia trachomatis,
Ureaplasma urealyticum,
Mycoplasma genitalium czy
Trichomonas vaginalis.
Rzeżączka, wywoływana przez gram-ujemne dwoinki, jest bardziej zakaźna u kobiet niż u mężczyzn, a ryzyko transmisji podczas jednorazowego stosunku dopochwowego wynosi ponad 60% dla kobiet.
Szacuje się, że u 80% kobiet i 10% mężczyzn zakażenie rzeżączką może przebiegać bezobjawowo.
Diagnostyka tych infekcji opiera się na technikach molekularnych, takich jak testy NAAT, oraz na badaniu klinicznym i mikroskopowym.
Mpox i HIV: nowe wyzwania w obliczu epidemii
Ostatnie dane wskazują również na wysoką korelację między zakażeniem HIV a przypadkami Mpox (dawniej ospa małpia), gdzie odsetek osób z HIV wynosi od 36 do 42% wśród zdiagnozowanych. Chociaż nie jest jasne, czy HIV wpływa na ryzyko zakażenia Mpox, wiadomo, że osoby z niską liczbą limfocytów CD4+ mają wyższe ryzyko progresji do ciężkiej choroby. Więcej o Mpox przeczytasz w naszym poprzednim artykule: Małpia ospa. Wszystko, co musisz wiedzieć o mpox: objawy, leczenie i profilaktyka.
Mięczak zakaźny i HIV: Zwiększone ryzyko u pacjentów z niedoborem odporności
Mięczak zakaźny (Molluscum contagiosum) jest chorobą, która występuje znacznie częściej w populacji osób zakażonych HIV niż w populacji ogólnej, szczególnie wśród pacjentów z zaawansowanym niedoborem odporności. Do zakażenia dochodzi wskutek bliskich kontaktów między ludźmi, w tym kontaktów seksualnych. Zmiany skórne mają charakter twardych, małych, niebolesnych grudek z zagłębieniem w środku i są liczne, zlokalizowane w obrębie twarzy, tułowia i narządów płciowych.
Szacuje się, że roczna zapadalność na tę chorobę wynosi 2–10% w ogólnej populacji, 5–10% wśród osób zakażonych HIV, a u chorych na AIDS sięga 30%.
Najlepszym sposobem leczenia mięczaka zakaźnego u osób zakażonych HIV jest krioterapia.
Opryszczka narządów płciowych i HIV: wzajemne oddziaływanie infekcji
Opryszczka narządów płciowych, zwykle spowodowana przez wirus opryszczki pospolitej typu 2 (HSV-2), choć coraz częściej także przez typ 1 (HSV-1), jest kolejnym zakażeniem przenoszonym drogą płciową występującym wśród osób żyjących z HIV. Zakażenie HSV-2 zwiększa dwukrotnie ryzyko zakażenia HIV, a współistnienie obu infekcji zwiększa ryzyko transmisji HIV trzykrotnie. W grupie MSM wirusy opryszczki są drugą po rzeżączce przyczyną zapalenia odbytnicy. Wyżej przedstawione fakty wskazują na duże znaczenie skutecznej profilaktyki i leczenia opryszczki narządów płciowych u osób żyjących z HIV, szczególnie w kontekście prewencji rozprzestrzeniania się wirusa.
Zakażenia pokarmowe przenoszone drogą płciową i HIV: WZW A i szigeloza
Zakażenia pokarmowe przenoszone drogą płciową, takie jak wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) i szigeloza, stanowią dodatkowe wyzwanie w kontekście osób zakażonych HIV. WZW A jest przenoszone drogą fekalno-oralną i może być przekazywane podczas aktywności seksualnej, szczególnie w grupie MSM. U osób zakażonych HIV, przebieg WZW A może być cięższy, a ryzyko powikłań wątrobowych wzrasta, zwłaszcza u osób z jednoczesnym zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) lub typu C (HCV).
Szigeloza, wywoływana przez bakterie z rodzaju Shigella, również może być przenoszona drogą fekalno-oralną i jest szczególnie częsta w środowiskach o wysokim ryzyku zakażeń HIV. U osób żyjących z HIV zakażenie szigelozą może prowadzić do poważniejszych objawów, w tym ciężkich biegunek i odwodnienia, a także wymagać bardziej agresywnego leczenia antybiotykami w porównaniu z osobami niezakażonymi HIV.
Jak zapobiegać infekcjom przenoszonym drogą płciową u osób z HIV?
Osoba zakażona HIV, która podejrzewa u siebie zakażenie przenoszone drogą płciową (STI), powinna w pierwszej kolejności skontaktować się ze swoim lekarzem prowadzącym w poradni leczenia zakażenia HIV. Wiele takich poradni oferuje możliwość konsultacji na temat STIs oraz przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i leczenia. W razie potrzeby można również skorzystać z pomocy dermatologów, wenerologów lub urologów.
Ważnym pytaniem, które pojawia się w kontekście leczenia STIs u osób HIV+, jest możliwość interakcji między lekami ARV a antybiotykami stosowanymi w terapii STIs. Na ogół antybiotyki nie wchodzą w istotne interakcje z lekami ARV, co oznacza, że nie ma konieczności modyfikowania dawek. Jednak zawsze warto omówić tę kwestię ze swoim lekarzem.
Dodatkowo, prostym sposobem na sprawdzenie potencjalnych interakcji lekowych jest strona internetowa HIV Drug Interactions. Ochrona przed STIs, gdy masz HIV, powinna obejmować stosowanie prezerwatyw podczas każdego kontaktu seksualnego oraz regularne badania przesiewowe w kierunku STIs, aby wykryć i leczyć infekcje na wczesnym etapie.
Podsumowanie
Zakażenia przenoszone drogą płciową u osób zakażonych HIV stanowią poważne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zarządzania tymi infekcjami i zapobiegania ich powikłaniom. Regularne badania, monitorowanie odczynów serologicznych oraz edukacja pacjentów na temat prewencji są niezbędne w zapobieganiu i kontrolowaniu STIs w tej grupie pacjentów. Jeżeli masz podejrzenie infekcji przenoszonej drogą płciową lub miałeś kontakt z osobą zakażoną STI udaj się do swojego lekarza prowadzącego lub lekarza wenerologa.
Każdego roku rosnąca liczba przypadków infekcji STIs u osób zakażonych HIV podkreśla potrzebę stałego monitorowania, badań i dostępu do specjalistycznej opieki medycznej, aby skutecznie zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się tych chorób i minimalizować ich wpływ na zdrowie publiczne.
Autorka:
Karolina Lisek-Kubacka – Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, lekarka realizująca specjalizację z chorób zakaźnych w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie. Od 2020 r. związana z Fundacją Edukacji Społecznej, działa w Mobilnym Serwisie Redukcji Szkód, jako edukatorka oraz pracownik medyczny podczas bezpłatnego i anonimowego testowania w kierunku HIV, HCV, kiła. Certyfikowana doradczyni ds. HIV/AIDS, streetworkerka i partyworkerka. Lekarka prowadząca konsultacje w sprawie PrEP w Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji. Uhonorowana Czerwoną Kokardką.
Projekt jest finansowany przez Krajowe Centrum ds. AIDS ze środków Ministerstwa Zdrowia
Bibliografia
Wytyczne PTN AIDS (2024).
Robert Flisiak (2020). Choroby zakaźne i pasożytnicze. Tom 1-4.
CDC – STD Treatment Guidelines, 2022.
Alicja Wiercińska-Drapało (2024). Choroby zakaźne i pasożytnicze. Tom 1.
Clifford, G. M., & Franceschi, S. (2009). Cancer risk in HIV-infected persons: influence of CD4+ count, HIV RNA load, and HAART. AIDS, 23(8), 1045-1053.
Beer, E. M., & Rao, V. B. (2019). A systematic review of the epidemiology of monkeypox. PLoS Negl Trop Dis, 13(10), e0007791.
O'Sullivan, B., Delpech, V., Pontivivo, G., et al. (2002). Shigella flexneri: a risk for men who have sex with men. Sex Transm Infect, 78(5), 442-443.
Comentários