Czym jest PrEP?
Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV (Pre-Exposure Prophylaxis – PrEP) polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych (tenofowiru i emtrycytabiny) celem zmniejszenia ryzyka nabycia tego zakażenia. Leki te stosuje się na zlecenie lekarza u osób niezakażonych HIV, zanim dojdzie do ekspozycji na zakażenie (np. przed seksem lub iniekcją substancji) oraz przez jakiś czas po ekspozycji.
Dlaczego pacjenci używają PrEPu?
Głównym celem używania PrEPu przez pacjentów jest zabezpieczenie się przed zakażeniem HIV w niezabezpieczonych prezerwatywą kontaktach seksualnych lub jako uzupełnienie zabezpieczenia mechanicznego prezerwatywą.
Pacjenci używający PrEP-u w prawidłowy sposób zyskują ochronę (86 - 99%) przed zakażeniem wirusem HIV. * (dane na podstawie badań klinicznych iPrEx i Partners PrEP)
Nie musisz być zakaźnikiem, aby proponować PrEP swoim pacjentom.
Lekarzu, lekarko nie bój się przepisać PrEP każdemu kto o to poprosi i w wywiadzie jest osobą aktywną seksualnie lub/i jest/był użytkownikiem substancji psychoaktywnych drogą iniekcji.
Każdy lekarz i lekarka bez względu na specjalizację może przepisać PrEP swojemu pacjentowi.
Ważne! Przed przepisaniem PrEP zrób wywiad w zakresie zachowań seksualnych.
Komu polecany jest PrEP?
Wg wytycznych Polskiego Towarzystwa AIDS PrEP zaleca się osobom, które:
mają kontakty seksualne bez zabezpieczenia prezerwatywą z osobami potencjalnie zakażonymi HIV (osoby o nieznanym statusie serologicznym, osoby HIV(+) z wykrywalną wiremią),
stosowały profilaktykę poekspozycyjną (PEP) po kontakcie seksualnym w ciągu ostatniego roku,
chorowały na choroby przenoszone drogą kontaktów seksualnych w ciągu ostatniego roku,
mają kontakty seksualne pod wpływem substancji psychoaktywnych,
używają iniekcyjnie substancji psychoaktywnych,
sexworkerzy i sexworkerki,
zwracają się z prośbą o wdrożenie PrEP.
PrEP warto zalecić pacjentowi również jako uzupełnienie zabezpieczenia prezerwatywą.
Pacjencie ! Pamiętaj, że PrEP nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Niezbędne badania przed przepisaniem PrEP:
HIV duo (test IV generacji wykrywający antygen p24 i przeciwciała anty-HIV)
kreatynina (eGFR)
Przez rozpoczęciem PrEP należy przeprowadzić diagnostykę zakażenia HBV (oznaczyć antygen-HBs, przeciwciała anty-HBs i przeciwciała anty-HBc total).
Badania te nie powinny być starsze niż 7 dni.
Zaleca się również unikanie ryzykownych zachowań w ciągu 2-4 tygodni przed badaniem w kierunku HIV.
Dodatkowe zalecane badania:
diagnostyka i/lub leczenie STI m.in. kiły, HCV, rzeżączki, chlamydiozy (silne zalecenie).
rzeżączka, chlamydioza - zalecany test PCR, materiałem do badania powinien być wymaz z gardła/cewki moczowej/przedsionka pochwy/ odbytu w zależności od rodzaju kontaktu seksualnego.
Zalecane szczepienia przeciw:
HBV (silne zalecenie), HAV (opcjonalnie), HPV (opcjonalnie)
Twojemu pacjentowi zareagował test na HIV lub jego wynik jest niejednoznaczny? Skorzystaj ze wsparcia Fundacji Edukacji Społecznej.
Dawkowanie PrEP.
Schemat ciągły
dizoproksyl tenofowiru (TDF) w dawce 300 mg lub alafenamid tenofowiru (TAF) w dawce 25 mg w skojarzeniu z emtrycytabiną (FTC) w dawce 200 mg - 1 tabletka 1x dziennie z posiłkiem
ochrona dla kontaktów analnych i dopochwowych - po 7 dniach,
dożylne używanie substancji psychoaktywnych - po 20 dniach.
W przypadku osób transpłciowych dawkowanie PrEP należy ustalać indywidualnie w zależności od etapu tranzycji i rodzaju podejmowanych kontaktów seksualnych.
Schemat doraźny
dawkowanie w schemacie doraźnym nie jest zarejestrowane w Charakterystyce Produktu Leczniczego, wyniki badań klinicznych dostępne wyłącznie dla MSM.
2 tabl. TDF/FTC na 2-24 h przed stosunkiem, następnie 1 tabl. 24h po pierwszej dawce, a następnie 1 tabl. 48 h po pierwszej dawce; nie należy przekraczać dawki 7 tabletek tygodniowo; lek należy przyjmować z posiłkiem.
PrEP należy kontynuować tak długo, jak długo utrzymuje się istotne ryzyko nabycia zakażenia HIV. W przypadku podjęcia decyzji o zakończeniu terapii PrEP zaleca się przyjmowanie FTC/TDF lub FTC/TAF 1 tabletka 1× dziennie jeszcze przez minimum 2 dni po ostatnim ryzykownym kontakcie w przypadku mężczyzn mających seks z mężczyznami (MSM) i 7 dni w pozostałych grupach.
Przeciwwskazania PrEP i ważne informacje
Z PrEP nie mogą korzystać osoby zakażone HIV. W przypadku zgłoszenia przez pacjenta objawów ostrej choroby retrowirusowej, przerwij PrEP i skieruj na test laboratoryjny (anty-HIV/p24) 8 tygodni po wzięciu ostatniej tabletki.
Ile kosztuje PrEP dla Pacjenta? Kto płaci za PrEP?
Koszt PrEP-u to około 200 zł za 30 tabletek w zależności od apteki (dane na rok 2023). Poinformuj pacjenta o możliwych dodatkowych kosztach związanymi z badaniami, które należy wykonać przed wdrożeniem PrEP oraz kosztem wizyt lekarskich.
Obecnie w Polsce nie istnieje ustawa refundacyjna ani program profilaktyczny gwarantujący bezpłatny dostęp do PrEP. Wszystkie koszty ponosi pacjent.
Dlaczego warto przepisać pacjentowi PrEP?
Poinformowanie wszystkich aktywnych seksualnie pacjentów o PrEP zwiększy liczbę osób, które świadomie mogą podjąć decyzje o profilaktyce HIV.
Dzięki Twojej inicjatywie:
zachęcisz pacjenta do szczerej informacji na temat ryzyka w zakresie zakażenia HIV,
wpłyniesz pozytywnie na zmniejszenie stygmatyzacji HIV,
możesz pomóc w ograniczeniu epidemii HIV/AIDS w Polsce.
Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS:
“W celu zapewnienia nieprzerwanego dostępu do PrEP zaleca się aby, poza wizytami w poradni, umożliwić zdalny dostęp do lekarza z możliwością wypisania recepty na kontynuację PrEP w oparciu o wyniki wykonane przez pacjenta samodzielnie. W przypadku wizyty pierwszorazowej, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych, zaleca się niezwłoczne rozpoczynanie PrEP, bez konieczności zgłaszania się na wizytę kontrolną. “
Miejsca gdzie pacjent bezpłatnie może wykonać test na HIV.
Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne w Polsce. Listę znajdziesz na aids.gov.pl
Odwiedź punkty bezpłatnego testowania na HIV/HCV/kiłę Fundacji Edukacji Społecznej w Warszawie.
Źrodła naukowe dotyczące skuteczności PrEP
Parczewski, M., Witak-Jędra, M., & Aksak-Wąs, B. (2023). Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia PTN AIDS 2023. ptnaids.pl. https://www.ptnaids.pl/images/pliki/aids_2023-zakladki.pdf
How Do I Prescribe PrEP? | Prevention | Clinicians | HIV | CDC. (b. d.). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/hiv/clinicians/prevention/prescribe-prep.html#licensed-prescriber
Grant RM, Anderson PL, McMahan V, et al. Update of pre-exposure prophylaxis, sexual practices, and HIV incidence in men and transgender women who have sex with men: a cohort study. Lancet Infect Dis. 2014;14(9):820-829. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6107918/
Mayer KH, Molina, J-M, Thompson, MA, et al. Emtricitabine and tenofovir alafenamide vs emtricitabine and tenofovir disoproxil fumarate for HIV pre-exposure prophylaxis (DISCOVER): primary results from a randomized, double-blind, multicentre, active-controlled, phase 3, non-inferiority trial. Lancet. 2020;396(10246):239-254. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9665936/
Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) | HIV Risk and Prevention | HIV/AIDS | CDC. (b. d.). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/hiv/risk/prep/index.html
Effective HIV Prevention Strategies | HIV Risk and Prevention Estimates | HIV Risk and Prevention | HIV/AIDS | CDC. (b. d.). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/hiv/risk/estimates/preventionstrategies.html#anchor_1562942347